• Harpreet Singh

ਬੰਦਾ ਸਿੰਘ ਬਹਾਦਰ ਦੀ ਸ਼ਹੀਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਜਦੋਂ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਕੋਈ ਯੋਗ ਆਗੂ ਨਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹਨਾਂ ਅੰਦਰ ਆਪੋ ਧਾਪੀ ਮੱਚ ਗਈ। ਜਿੱਥੇ ਜਿੱਥੇ ਕਿਸੇ ਨੇ ਪਿੰਡ ਲੁੱਟੇ, ਉੱਥੇ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਉਹ ਪਿੰਡ ਆਪਣੇ ਅਧੀਨ ਕਰ ਲਏ ਤੇ ਆਪ ਉੱਥੋਂ ਦੇ ਹਾਕਮ ਬਣ ਗਏ। ਇਹਨਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸੀ ਪਰ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਇਹ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋ ਕੇ ਦਸ ਰਹਿ ਗਏ। ਇਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਲੁੱਟਦੇ, ਖੋਂਹਦੇ ਤੇ ਤਾਕਤ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇ ਨਾਤੇ ਵੀ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਕਰ ਦਿੰਦੇ। ਇਹ ਦਸ ਜੱਥੇ, ਦਸ ਮਿਸਲਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੋਏ। ਇਹ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਜਿੰਨਾਂ ਮਰਜ਼ੀ ਲੜਦੇ ਝਗੜਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਪੰਥਕ ਇੱਕਠ ਸਮੇਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਅਕਾਲ ਤਖ਼ਤ ‘ਤੇ ਇੱਕਠੇ ਹੋ ਕੇ ਸਾਂਝਾ ਫ਼ੈਸਲਾ ਲੈਂਦੇ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦਾ ਮੁਹਾਜ਼ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸੀ। ਸਾਂਝੇ ਖਤਰੇ ਵੇਲੇ ਇਹ ਮਿਸਲਾਂ ਇੱਕਠੀਆਂ ਹੋ ਕੇ ਹੀ ਲੜਦੀਆਂ ਸਨ। ‘ਦੂਜੇ ਮਿਸਲਾਂ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਊਚ-ਨੀਚ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਮਨਸਬਦਾਰ ਵਾਂਗੂੰ ਗਰੇਡ ਨਿਯਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਨਾ ਹੀ ਅੱਜ ਵਾਂਗ ਕੋਈ ਤਰਤੀਬ ਮਿੱਥੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਾਰੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਸਨ, ਸਭ ਬਰਾਬਰ ਸਨ। ਇੱਕ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸਿਪਾਹੀ ਵਾਂਗੂੰ ਸੀ ਤੇ ਸਿਪਾਹੀ ਜੱਥੇਦਾਰ ਸੀ।1ਇਹ ਮਿਸਲਾਂ ਮਿਸਲਦਾਰ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਜਾਤਾਂ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਪਿੰਡਾਂ ਜਾਂ ਹੋਰ ਵੱਖਰਤਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਆਪਣੀ ਪਛਾਣ ਰੱਖਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਂ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ:

ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਦਾ ਆਰੰਭ ਤੇ ਪਤਨ

"SIKH RAJ DA AARAAMBH ATE PATANA", International Journal of Emerging Technologies and Innovative Research (www.jetir.org), ISSN:2349-5162, Vol.5, Issue 6, page no.422-429, June-2018, Available :http://www.jetir.org/papers/JETIR1806856.pdf

"SIKH RAJ DA AARAAMBH ATE PATANA", International Journal of Emerging Technologies and Innovative Research (www.jetir.org | UGC and issn Approved), ISSN:2349-5162, Vol.5, Issue 6, page no. pp422-429, June-2018, Available at : http://www.jetir.org/papers/JETIR1806856.pdf